ભારત પરમાણુ ઊર્જાના ક્ષેત્રમાં મોટી છલાંગ લગાવવા માટે તૈયાર છે. આજના બજેટમાં આ સ્પષ્ટપણે પ્રતિબિંબિત થયું છે. નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે બજેટ 2025માં પરમાણુ ઉર્જા ક્ષેત્ર માટે 20 હજાર કરોડ રૂપિયાનું જંગી બજેટ ફાળવ્યું છે. સરકારે આ ક્ષેત્રમાં પ્રવેશવા માટે ખાનગી ખેલાડીઓને આમંત્રણ આપ્યું છે. એટલું જ નહીં, ખાનગી રોકાણકારોની સુવિધા માટે, સરકાર પરમાણુ ઉર્જા કાયદા અને પરમાણુ નુકસાન કાયદા માટે નાગરિક જવાબદારીમાં પણ ફેરફાર કરવા તૈયાર છે.
ખાનગી ક્ષેત્રને આમંત્રણ
બજેટ રજૂ કરતી વખતે, નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું કે વર્ષ 2047 સુધીમાં ઓછામાં ઓછા 100 ગીગાવોટ પરમાણુ ઉર્જાનો વિકાસ આપણા ઊર્જા સંક્રમણ પ્રયાસો માટે જરૂરી છે. નિર્મલા સીતારમણે કહ્યું કે ભારત 8 વર્ષની અંદર એટલે કે વર્ષ 2033 સુધીમાં ઓછામાં ઓછા 5 નાના પરમાણુ રિએક્ટર વિકસાવશે અને તેનું સંચાલન શરૂ કરશે. પરમાણુ ઉર્જા ક્ષેત્રમાં ખાનગી ખેલાડીઓને આમંત્રણ આપતાં, નાણામંત્રીએ કહ્યું કે વર્ષ 2047 સુધીમાં 100 GWના લક્ષ્યને પ્રાપ્ત કરવા માટે અમે ખાનગી ક્ષેત્રના ખેલાડીઓ સાથે સક્રિય ભાગીદારી શરૂ કરવા જઈ રહ્યા છીએ. નાણામંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે સરકાર પરમાણુ ઉર્જા અધિનિયમ અને પરમાણુ નુકસાન માટે નાગરિક જવાબદારી અધિનિયમમાં પણ ફેરફાર કરવા તૈયાર છે. જેથી NG ક્ષેત્રમાં મોટા ખેલાડીઓનો પ્રવેશ સરળ બને છે. તેમણે વધુમાં જાહેરાત કરી કે નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરના સંશોધન અને વિકાસ માટે 20 હજાર કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે પરમાણુ ઊર્જા મિશનની સ્થાપના કરવામાં આવશે. તમને જણાવી દઈએ કે હાલમાં ભારતમાં 462 ગીગાવોટ વીજળી ઉત્પન્ન કરવાની ક્ષમતા છે. આમાં પરમાણુ ઊર્જાનો હિસ્સો માત્ર 8 ગીગાવોટ છે.
નાના મોડ્યુલર પરમાણુ રિએક્ટર શું છે?
નાના મોડ્યુલર રિએક્ટર (SMR)એ નાના પાયે પરમાણુ રિએક્ટર છે. જે ઘણી ઓછી ઉર્જા ઉત્પન્ન કરે છે અને પરંપરાગત પરમાણુ પાવર પ્લાન્ટ કરતા કદમાં નાના હોય છે. નાના મોડ્યુલર રિએક્ટર સામાન્ય રીતે 300 મેગાવોટ સુધીની વીજળી ઉત્પન્ન કરી શકે છે. જ્યારે મોટા પરંપરાગત રિએક્ટર 1000 મેગાવોટ વીજળી ઉત્પન્ન કરી શકે છે. નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તે ફેક્ટરીઓમાં બનાવવામાં આવે છે અને પછી તેના ભાગોને એસેમ્બલી માટે તે જગ્યાએ લઈ જવામાં આવે છે જ્યાં વીજળી ઉત્પન્ન થવાની હોય છે. તેનો સૌથી મોટો ફાયદો એ છે કે તમે તેને એક જ જગ્યાએ ઇન્સ્ટોલ કરી શકો છો અને ગમે ત્યાં લઈ જઈ શકો છો. આ બાંધકામનો સમય અને ખર્ચ ઘટાડવામાં મદદ કરે છે. આ રિએક્ટર્સને એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ લઈ જઈ શકાય છે, તેથી તેઓ દૂરના અથવા ગ્રીડ વગરના વિસ્તારોમાં પણ વીજળી પૂરી પાડી શકે છે. આના પરિણામે વીજળી ટ્રાન્સમિશન પર થતા ખર્ચમાં મોટી બચત થાય છે. ઉપરાંત, એવી જગ્યાઓ પર વીજળી પહોંચાડી શકાય છે જ્યાં પરંપરાગત રીતે વીજળી ઉત્પન્ન થઈ શકતી નથી.
નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરમાં બળતણ તરીકે શું વપરાય છે?
નાના મોડ્યુલર રિએક્ટર (SMR) માટે વપરાતું બળતણ મુખ્યત્વે યુરેનિયમ છે. આ માટે, યુરેનિયમ-235 ના સળિયાનો ઉપયોગ થાય છે. યુરેનિયમ-235 તેના ઉચ્ચ ઉર્જા ઉત્સર્જન માટે જાણીતું છે. નાના મોડ્યુલર રિએક્ટરમાં ઘણીવાર નિષ્ક્રિય સલામતી પ્રણાલીઓનો સમાવેશ થાય છે જેને કટોકટીમાં માનવ હસ્તક્ષેપની બહુ ઓછી અથવા કોઈ જરૂર હોતી નથી. આનો અર્થ એ છે કે કટોકટીમાં અથવા જરૂર પડે ત્યારે તેમને બાહ્ય ઉર્જા અથવા માનવ ક્રિયા વિના સુરક્ષિત રીતે બંધ કરી શકાય છે.
